13 ΣΗΜΕΙΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΝΙΓΗΡΙΑΣ Κ.Κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ.

Πηγή: ΦΩΣ ΦΑΝΑΡΙΟΥ

Επιμέλεια: Ηρακλής Αθ. Φίλιος (Βαλκανιολόγος, Θεολόγος)

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Νιγηρίας Αλέξανδρος (κατά κόσμον Γεώργιος Γιαννίρης) εγεννήθη εις την Αθήνα το 1960. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης. Ενετάχθη εις τον κλήρον του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, χειροτονηθείς διάκονος την 1η και πρεσβύτερος την 2αν Οκτωβρίου 1988. Από της χειροτονίας του υπηρέτησε εις την Μητρόπολιν Ιωαννουπόλεως και Πρετορίας ως προϊστάμενος του Πατριαρχικού Ναού των Αγίων Αναργύρων και γραμματεύς της Μητροπόλεως. Εξέδωσε το δίγλωσσο περιοδικό Ορθόδοξη προσέγγιση και ήταν υπεύθυνος των ραδιοφωνικών εκπομπών της Μητροπόλεως. Διετέλεσε μέλος του Νοτιοαφρικανικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Νεοελληνικών μελετών. Τον Απρίλιο του 1997, διωρίσθη Διευθυντής του Ιδιαιτέρου Πατριαρχικού Γραφείου. Επίσκοπος Νιγηρίας εξελέγη την 23ην Σεπτεμβρίου 1997, χειροτονηθείς υπό της Α.Θ.Μ. την 24ην Νοεμβρίου 1997. Την 27η Οκτωβρίου 2004 η Ιερά Επισκοπή Νιγηρίας ανυψώθη σε Μητρόπολη.

(πηγή: www.patriarchateofalexandria.com)

 

Η.Φ.: Σεβασμιώτατε Μητροπολίτα Νιγηρίας κ.κ. Αλέξανδρε, ζητώντας την ευχή σας, σας καλωσορίζουμε για άλλη μία φορά στο ΦΩΣ ΦΑΝΑΡΙΟΥ, καθώς είναι γνωστή η παρουσία σας, αφού σας συνδέει φιλία με τον αγαπητό Παναγιώτη Ανδριόπουλο. Νιώθοντας χαρά για τη συνάντηση αυτή και τιμή για την ανταπόκριση σας, είμαι σίγουρος πως η συζήτηση θα είναι ουσιαστική, αφού ο ίδιος, μία ιδιαίτερη πνευματική προσωπικότητα, διακρίνεστε για το σύγχρονο, βαθύ και διεισδυτικό σας λόγο. Οφείλω να ομολογήσω, πως ο λόγος σας γοητεύει τις αναζητήσεις του ανθρώπου, καθώς δραπετεύει από τις πομπώδεις εκφράσεις, τη συνηθισμένη ξύλινη γλώσσα των κηρυγμάτων, εγκαινιάζοντας ένα ύφος, ας μου επιτραπεί η έκφραση, ανατρεπτικό, ενίοτε δε και τολμηρό.

ΣΕΒ. κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ:  Αγαπητέ κ. Φίλιο ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνετε να με φιλοξενείτε στο Φως Φαναρίου, μια ακόμα σπουδαία δουλειά του αγαπητού όντως φίλου Παναγιώτη Ανδριόπουλου που γνωστοποιεί σε όλους τα δρώμενα του Φαναρίου. Και Φανάρι σημαίνει διαχρονικά Φως!

Η.Φ.: Σεβασμιώτατε, θέλω να ξεκινήσω με μία ερώτηση, που μου ήρθε στο νου διαβάζοντας το βιογραφικό σας. Γιατί κληρικός και γιατί στην Αφρική;

ΣΕΒ. κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Είναι ερωτήσεις που συνήθως αποφεύγω να απαντήσω. Υπάρχουν πράγματα στη ζωή του καθενός μας, εμπειρίες αποκαλυπτικές, προσωπικές, τις οποίες δεν  ξέρω αν θέλω να τις καταθέσω. Εν πάση περιπτώσει, δύο κουβέντες ακροθιγώς. Κληρικός έγινα στα 28 μου. Πάλεψα πολύ για να το αποφύγω. Του αντιστάθηκα με δύναμη κάποιες φορές. Έφτασε κάποια στιγμή που κουράστηκα να παλεύω ότι δεν παλεύεται. Και άφησα τα πράγματα να εξελιχθούν όπως Εκείνος ήθελε και εγώ απέφευγα. Ο κύβος ερρίφθη ένα απόγευμα Τετάρτης τον Οκτώβρη του 1988, στην Πάτμο, στις γιορτές της χιλιετηρίδας της Μονής. Το Σάββατο ήμουν διάκονος, την Κυριακή πρεσβύτερος. Κάπως έτσι ξεκίνησε το ταξίδι για τη δική μου Πάτμο και τώρα μπορώ να πω ότι ναι, ταξίδι... «εν Πνεύματι» και «εν τη Κυριακή ημέρα». Πάντα γνώριζα ότι για μένα ιερωσύνη και Αφρική ήταν συνδεδεμένα. Ποτέ δεν θα συνέβαινε το πρώτο ανεξάρτητα από το δεύτερο. Η γνωριμία μου με τον μακαριστό Πατριάρχη Αλεξανδρείας Παρθένιο υπήρξε καταλυτική. Σπουδαία μορφή, εκκλησιαστικός άνδρας ανοιχτός στην οικουμένη. Προφητικός πάντοτε ο λόγος του. Για πολλούς σημείο αντιλεγόμενο. Για μένα όμως «εις ανάστασιν»! Χάραξε τη ζωή μου, την πορεία μου, τη σκέψη μου, το λόγο μου. Τον ενθυμούμαι με βαθιά ευγνωμοσύνη.

Η.Φ.: «Πείνασα και μου δώσατε να φάω, δίψασα και με ποτίσατε, ήμουν ξένος που δεν είχα τόπο να μείνω, και με πήρατε στο σπίτι σας» (Ματθ. 25, 35). Αυτά τα λόγια του Χριστού, εκεί στην Αφρική τα συναντάτε καθημερινά στο ιεραποστολικό σας έργο. Τελικά Σεβασμιώτατε, μήπως ο παράδεισος είναι εύκολη υπόθεση;

ΣΕΒ. κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ:  Συγκλονιστικά αυτά τα λόγια του Κυρίου. Ανατρεπτικά. Ξεκάθαρα κριτήρια Για την ένταξή μας ή μη στον καινούργιο κόσμο της Βασιλείας Του. Για θυμηθείτε το πως ξεκίνησε την επίγεια δράση Του, την πρώτη παρουσία Του.: « Πνεύμα Κυρίου επ’ εμέ ου είνεκεν έχρισε με, ευαγγελίσασθαι πτωχοίς απέσταλκε με, ιάσασθαι τους συντετριμμένους την καρδίαν, κηρύξαι αιχμαλώτοις άφεσιν και τυφλοίς ανάβλεψιν, αποστείλαι τεθραυσμένους εν αφέσει, κυρήξαι ενιαυτόν Κυρίου δεκτόν». Και τα κριτήρια κατά την δεύτερη παρουσία Του πάλι τα ίδια! Και μας χαρίζει τον ενδιάμεσο των δύο παρουσιών χρόνο, Για να βιώσουμε το μυστήριο του «αδελφού», το μυστήριο του «ελαχίστου». Εκεί παίζεται όλο το παιχνίδι της σωτηρίας μας. Κοντολογίς, πάλεψα Για να έχει ο αδελφός, ο «άλλος» - εικόνα του όντως Άλλου-ζωή στην πληρότητά της;

Με ρωτήσατε αν τελικά είναι εύκολος ο παράδεισος. Εκείνος εκούσια «εκένωσεν εαυτόν μορφήν δούλου λαβών». Θα σας ρωτήσω κι εγώ με τη σειρά μου, είναι εύκολο πράγμα η ζωή μας να κινείται διαρκώς στην διαλεκτική κένωσης-πρόσληψης;  Είναι εύκολο να κάνει κάποιος την μεγάλη ανατροπή; Να βγει «εκ της γης του και εκ της συγγενείας του και εκ του οίκου του πατρός του»; Είναι εύκολο να απεκδυθούμε, να απορρίψουμε τα δεδομένα, τις ασφάλειες μας, όλα όσα χτίσαμε τα χρόνια της ζωής μας, όλα όσα πιστέψαμε σαν ορθά στη ζωή μας, όλα όσα πιθανά μας επιβλήθηκαν από το οικογενειακό, κοινωνικό ακόμα και το θρησκευτικό μας περιβάλλον Για να πορευθούμε στον επαναστατικό, ανατρεπτικό και αντιεξουσιαστικό δρόμο της «μωρίας του Σταυρού»; Στον δρόμο του Χριστού με τον τρόπο του Χριστού; Είναι εύκολο να χτίσουμε μια καινούργια συνείδηση;

Αν μπορώ να κενώνομαι καθημερινά Για να αφήνω χώρο Για τον άλλον να τον καταλάβει, τότε ναι ο παράδεισος ίσως να είναι εύκολη υπόθεση. Στην αλληλοπεριχώρηση, στο μοίρασμα-πράξη βαθιά ευχαριστιακή, συνέχεια του Κυριακού Δείπνου-εκεί είναι ο παράδεισος, εκεί είναι η αληθινή ζωή στην πληρότητα της. Και «ζωή που δεν μοιράζεται είναι ζωή κλεμμένη».

Η.Φ.: Ας δούμε λίγο κάποια στοιχεία της ιεραποστολής. Σε ποια φάση βρίσκεται σήμερα το ιεραποστολικό έργο στη Μητρόπολη Νιγηρίας;

ΣΕΒ. κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Η μητρόπολη έχει στην πνευματική της δικαιοδοσία τους ορθοδόξους που κατοικούν στα κράτη της Νιγηρίας, του Μπενίν, Τόγκο και Νίγηρα και είναι αφρικανοί καθώς και λίγοι έλληνες, λιβανέζοι, ρώσοι κλπ. Είναι οργανωμένοι σε περίπου 60 κοινότητες και διακονούνται από 33 ιερείς. Οι ενορίες είναι διάσπαρτες σε τρεις χώρες όπως είπα και σε διαφορετικά γεωγραφικά διαμερίσματα σε κάθε χώρα. Αυτό σε συνάρτηση με τις περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες μας, συνιστούν ένα αρνητικό παράγοντα στην ποιμαντική μας δράση. Χάνεται η απαιτούμενη τακτική επαφή επισκόπου- ποιμνίου.

Μέσα από τη δημιουργία σχολείων σε κάποιες ενορίες, δίνουμε έμφαση στην παροχή ποιοτικής εκπαίδευσης σε παιδιά από οικογένειες με περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες, ανεξαρτήτως θρησκευτικής ή ομολογιακής προέλευσης. Παράλληλα λειτουργεί ταμείο στήριξης απόρων φοιτητών, που όμως λόγω των σημερινών συνθηκών δεν είναι τόσο δραστήριο όσο πρώτα. Για τον ίδιο λόγο δυστυχώς, ανεστάλη και η λειτουργία των δύο ιερατικών Σεμιναρίων που λειτουργούσαν Για χρόνια στο Λάγκος (αγγλόφωνο) και στο Κοτονού (γαλλόφωνο).

Έχει δοθεί βαρύτητα όλα αυτά τα χρόνια στο χτίσιμο του ανθρώπινου δυναμικού. Οι περισσότεροι ιερείς εκτός από θεολογική μόρφωση που απέκτησαν στα Σεμινάρια μας ή μέσα από ειδικά προγράμματα σε συνεργασία με το Αντιοχειανό Πανεπιστήμιο της Αμερικής και τον Άγιο Σέργιο Παρισίων, έχουν αποφοιτήσει από διάφορες σχολές των εδώ πανεπιστημίων, όπως παιδαγωγικές, νομική, νοσηλευτική, διοίκησης επιχειρήσεων, διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, κοινωνιολογίας, μέσων επικοινωνίας κλπ. Τέσσερεις ιερείς βρίσκονται σε Ελλάδα και Αμερική Για σπουδές, ενώ ένας εκ των κληρικών μας είναι τακτικός καθηγητής της Νομικής.

Δημιουργήθηκε πρόσφατα μια ΜΚΟ στη Νιγηρία Για την καλύτερη οργάνωση του κοινωνικού και φιλανθρωπικού έργου της μητρόπολης. Παράλληλα λειτουργεί και άλλη ΜΚΟ στο Τόγκο με τον ίδιο σκοπό.

Η μεγάλη πρόκληση, ένα τεράστιο εγχείρημα είναι η λειτουργία ενός σύγχρονου διαγνωστικού κέντρου, οι κτηριακές εγκαταστάσεις του οποίου ανεγέρθησαν με δαπάνες ενός νιγηριανού ορθοδόξου νεαρού επιχειρηματία.  Έχει γίνει πρόβλεψη Για  τμήμα μαστογραφίας, τμήμα Για ΗΙV, Για  αναιμία, οφθαλμολογικό κλπ.

Παράλληλα η μητρόπολη συνεργάζεται και ενισχύει ένα ίδρυμα Για παιδιά με σύνδρομο Down, 2 ορφανοτροφεία, ένα ίδρυμα Για παιδιά με σωματικές δυσπλασίες και συμμετέχει επίσης σε δράσεις κατά των διακρίσεων και του στιγματισμού ανθρώπων που ζουν με HIV ή πάσχουν από AIDS, προωθεί την ισότητα των φύλων και τα γυναικεία θέματα (αμβλώσεις, ενδοοικογενειακή βία, κλειτοριδεκτομή, δικαίωμα στην περιουσία των συζύγων και ψυχολογικός καταναγκασμός χηρών κλπ).

Τέλος ο εκδοτικός και μεταφραστικός τομέας αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω έλλειψης σχετικών κονδυλίων. Εκείνο που προσωπικά με στεναχωρεί, είναι η αναστολή έκδοσης του πρώτου, όπως χαρακτηρίστηκε από διεθνείς ιεραποστολικούς φορείς, περιοδικού Για την ιεραποστολή από ιεραποστολική εκκλησία. Η επανέκδοση του είναι ένα στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί, όπως και η επαναλειτουργία των Σεμιναρίων.

Σήμερα δεν θα έλεγα ότι είμαστε στην καλύτερη στιγμή της ιστορίας μας. Παρόλα αυτά συνεχίζουμε να ελπίζουμε και να παλεύουμε να ανατρέψουμε τα πράγματα.

Η.Φ.: Μπορείτε να μας αναφέρετε τα προβλήματα, που συναντάτε στο ιεραποστολικό σας έργο;

ΣΕΒ. κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Θα ξεκινήσω με αυτό που σίγουρα θα περιμένατε σαν απάντηση, το οικονομικό. Δεν θα αρνηθώ, δεν θα υποκριθώ, ότι η έλλειψη πόρων δεν αποτελεί τροχοπέδη στην ιεραποστολική μας δράση. Και ούτε μπορώ να αρνηθώ ότι η οικονομική κατάσταση, το επίπεδο διαβίωσης των κληρικών, που είναι οι όντως ιεραπόστολοι, οι πυλώνες της Εκκλησίας μας, βρίσκεται σε άθλιο σημείο. Όμως δεν θα ήθελα να σταθώ σε αυτό. Για μένα το ουσιαστικό πρόβλημα, καλύτερα πρόκληση, είναι η σάρκωση του Ευαγγελίου στα πολιτιστικά δεδομένα του τόπου. Η διαλεκτική ευαγγελίου(θεολογίας) και πολιτισμού. Σ’ αυτό έχουν τη ρίζα τους όλες οι προκλήσεις σε επίπεδο ποιμαντικής δράσης, λειτουργικής πράξης και διοικητικής οργάνωσης ακόμα. Η διέξοδος, η απάντηση, σε αυτές και σε όλες τις προκλήσεις είμαι πεπεισμένος ότι μπορεί να δοθεί μόνο όταν η Εκκλησία μας μπορέσει με τόλμη, με λεβεντιά, να βαδίσει τον έμπονο δρόμο της σάρκωσης.  Η θεολογία μας να αναζητήσει τρόπους επανέκφρασής της, αυτή τη φορά όμως με κατηγορίες σκέψης των αφρικανικών λαών που είναι διαφορετικές από εκείνες που έχτισαν την θεολογία μας όπως την γνωρίζουμε. Αυτό τρομάζει το αντιλαμβάνομαι. Όμως μιλάμε Για φανέρωση της Εκκλησίας που είναι η παρατεινόμενη στους αιώνες συνέχεια της ενανθρώπησης του Θεού, η διαρκής πρόσληψη του κτιστού στον τρόπο ύπαρξης του άκτιστου. Να μην μας διαφεύγει αυτό. Είναι το σημαντικότερο. Ο Χριστός παρατεινόμενος στους αιώνες. Ο Χριστός παρών στην ιστορία. «σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν». Ο Χριστός που θέλει όπως μας λέει ο Μάξιμος ο Ομολογητής « να πραγματώνεται το μυστήριο της σάρκωσης Του παντού και πάντα».

Η θεολογία όμως ας μη μας διαφεύγει, δεν είναι ακαδημαϊκή άσκηση. Είναι ζωή και αυτή η ζωή εκφράζεται μέσα από τη λειτουργική πράξη. Μέσα από τη Θεία Ευχαριστία, τις ακολουθίες, ευχές και προσευχές της Εκκλησίας. Η λειτουργική πράξη πρέπει να ντύνεται με το πολιτιστικό ένδυμα του τόπου, να είναι πράγματι έργο λαού. Να εκφράζει την ψυχή του κάθε λαού και να μιλάει στην ψυχή του. Όπως έχουν τα πράγματα σήμερα στην Αφρική, είμαστε σίγουροι ότι η λειτουργία μας, οι ακολουθίες μας, η υμνογραφία, η τέχνη μιλάνε, να το πω απλά, στην ψυχή του αφρικανού; Μετά από 30 χρόνια στην ήπειρο, είναι πια πεποίθηση μου ότι πρέπει να προχωρήσουμε, η Εκκλησία της Αφρικής, στη δημιουργία νέων λειτουργικών τύπων, νέων ακολουθιών, νέας υμνογραφίας, πράγμα όχι άγνωστο στην ιστορία της Εκκλησίας. 

Τέλος ανέφερα τη διοικητική οργάνωση της Εκκλησίας. Μιλάμε και καυχώμεθα. Για την συνοδικότητά μας, όμως πως δικαιολογούμε την εξαίρεση από τα κέντρα λήψεως αποφάσεων τους πρεσβυτέρους, τους διακόνους, τους λαϊκούς-άνδρες και γυναίκες;  Το κοινοτικό σύστημα των αφρικανικών κοινωνιών απαιτεί αυτή τη συμμετοχικότητα, τη συνοδικότητα. Μια συνοδικότητα που απλώνεται σε όλα τα επίπεδα και ενσωματώνει όλους. Θα μου πείτε, δύσκολο εγχείρημα γιατί αυτή η «κένωση» Για την οποία τόσο πολύ μιλάμε, δεν μας κάθεται καλά! Πρέπει εμείς οι επίσκοποι να παλέψουμε, ας μου επιτραπεί η έκφραση, τους δαίμονές μας και πρώτιστα αυτόν της εξουσίας. Να αποδεχθούμε ότι δεν έχουμε μόνο εμείς το Άγιο Πνεύμα, δεν έχουμε μόνο εμείς χαρίσματα. Να αναγνωρίσουμε, να αποδεχθούμε και να αξιοποιήσουμε τα χαρίσματα όλων των μελών της Εκκλησίας. Δηλαδή την παρουσία και τη λειτουργία του Αγίου Πνεύματος στη ζωή της. Είναι παρόν, γεμάτο δύναμη, γεμάτο φρεσκάδα, μια φλόγα που διαρκώς καίει. Ας μην  το λησμονούμε.

Αυτό λοιπόν είναι κατ’ εμέ το σημαντικότερο και πιο ουσιαστικό πρόβλημα της ιεραποστολής. Και φοβάμαι ότι δεν αναζητά πλέον λύσεις. Πιέζει Για λύσεις. Νόει α λέγω... Όσο πιο πολύ καθυστερούμε, με ωριμότητα και ταπείνωση,  να καθίσουμε και να επαναπροσδιορίσουμε την ταυτότητα μας, την αυτοσυνειδησία μας, τόσο πιο δεινή η θέση μας. Οι λύσεις αργά ή γρήγορα θα έρθουν. Εύχομαι να μην μας επιβληθούν.

Η.Φ.: Τι πιστεύετε ότι βρίσκουν στην ορθοδοξία όσοι την ασπάζονται στη Νιγηρία αλλά και εν γένει στην Αφρική;

ΣΕΒ. κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Μπορώ να μιλήσω, όπως αντιλαμβάνεσθε, μόνο Για την Νιγηρία, Για ότι γνωρίζω. Θέλω να είμαι ειλικρινής μαζί σας, δεν μου αρέσουν οι ωραιοποιήσεις ούτε συνηθίζω να λέω αυτά που ίσως ακούγονται ευχάριστα και κάπως ρομαντικά στα αυτιά κάποιων. Θα έλεγα λοιπόν,  ότι υπάρχει από αρκετούς  μια αναζήτηση «αυθεντικότητας», μια ανάγκη επιστροφής σε παραδοσιακές μορφές έκφρασης της Εκκλησίας. Και αυτό κάτω από την πίεση της σαρωτικής προέλασης των πεντηκοστιανών-χαρισματικών κινημάτων αλλά και της ραγδαίας ανατροπής του παραδοσιακού κοινωνικού αφρικανικού μοντέλου. Όλο αυτό είναι λίγο προβληματικό, μυρίζει φονταμενταλισμό. Υπάρχουν και εκείνοι που βρίσκονται στο δρόμο αναζήτησης νέας ταυτότητας, καθώς ήρθαν, για διάφορους λόγους ,σε ρήξη με τον εκκλησιαστικό χώρο που ανήκαν και τον οποίον απέρριψαν ή τους απέρριψε. Δεν μπορώ βέβαια να μην αναφέρω ότι υπάρχουν άνθρωποι, και είναι πολλοί, τους οποίους έλκυσε η λειτουργική μας πράξη, ο πλούτος της και προχώρησαν σε μια πιο βαθιά αναζήτηση ή και αυτοί που μας γνώρισαν μέσα από το διαδίκτυο. Πολλά τα θεολογικά ερωτήματα τους και όταν με υπομονή κανείς διαλέγεται, εξηγεί, εκθέτει την αλήθεια της πίστης τότε σίγουρα εισπράττει την θετική ανταπόκριση του συνομιλητή του.   

Η.Φ.: Στην ομιλία σας κατά την Πατριαρχική Θεία Λειτουργία των εγκαινίων του παλαιού καθεδρικού ναού της Αναστάσεως του Κυρίου στη Νιγηρία το 2001, μεταξύ των άλλων σημειώσατε πως «η Εκκλησία δεν απορρίπτει κανένα πολιτισμό, αλλά μεταμορφώνει κάθε πολιτισμό». Παράγει πολιτισμό η Εκκλησία;

ΣΕΒ. κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Ο κάθε πολιτισμός είναι δημιούργημα, ακριβός καρπός όπως γράφει ο ημέτερος δάσκαλος Χρυσόστομος Σταμούλης, ανθρώπων που ακούν ή δεν ασκούν την κατ’ εικόνα δημιουργικότητά τους. Επομένως ο κάθε πολιτισμός είτε καταφάσκει το γεγονός της σάρκωσης του Λόγου ή με επιμέλεια την απορρίπτει, την αποκρύπτει μέσα σε ποικιλόμορφα είδωλα. Αν δεχθούμε την αλήθεια του ότι «ο Λόγος σάρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν», τότε πρέπει να δεχθούμε ως αλήθεια ότι ο πολιτισμός είναι προέκταση, συνέχεια της δημιουργίας μέσω του κατ εικόνα Θεού, ανθρώπων. Το κριτήριο στην συνάντηση εκκλησίας και πολιτισμού, εκκλησίας και ιστορίας, παραμένει σταθερά ο Χριστός που προσλαμβάνει διαρκώς την ιστορία και άρα τον πολιτισμό και ο Οποίος ιστάμενος στο μεθόριο κτιστού-άκτιστου, ιστορίας και εσχατολογίας, μεταμορφώνει, επανανοηματοδοτεί τον κάθε πολιτισμό, οδηγώντας τον από το εδώ και τώρα (ιστορία) στην Βασιλεία (υπεριστορία). Στην πορεία αυτή, στη διαδικασία αυτή, ότι μυρίζει θάνατο δηλαδή ότι δεν αποπνέει Ανάσταση, δεν αντέχει, δεν μπορεί να σταθεί, δεν πρέπει να σταθεί. Μέσα από αυτό το πρίσμα, ναι η Εκκλησία παράγει πολιτισμό, οφείλει να παράγει πολιτισμό.

Η.Φ.: Εκφέρετε τολμηρό θεολογικό λόγο, που δεν είναι μουσειακό είδος. Θέλετε να μας πείτε, στην εποχή όπου ζούμε, ποιες είναι οι μεγαλύτερες παθογένειες στην εκκλησιαστική και θεολογική πραγματικότητα;

ΣΕΒ. κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Θεωρώ ότι η εσωστρέφεια είναι η κύρια παθογένεια της Εκκλησίας. Είναι αυτό πού ο καθηγητής Σταμούλης ονομάζει «άρνηση της ζωής. Ή έξοδος από τη ζωή». Και θα συμφωνήσω μαζί του ότι αυτή είναι η μήτρα όλων των λοιπών αμαρτημάτων-ασθενειών της Εκκλησίας του σήμερα, όπως η στατικότητα και η αντίσταση σε κάθε προσπάθεια αλλαγής (ή άρνηση αλλαγής), η δαιμονική ειδωλοποίηση του παρελθόντος άρα η έλλειψη επαφής με το παρόν και επομένως η απουσία μέλλοντος.

Η.Φ.: Σεβασμιώτατε, σας γυρνάω λίγο πίσω. Στις 19 Νοεμβρίου 2016, όταν ο καθηγητής Δογματικής του Α.Π.Θ. και αγαπητός Χρυσόστομος Σταμούλης παρουσίασε στην Αθήνα το νέο του βιβλίο με τίτλο «Τί γυρεύει η αλεπού στο παζάρι;». Ήσαστε ένας εκ των ομιλητών. Στέκομαι σε μία φράση που θέλει να πει πολλά: «Τώρα βέβαια δεν είμαι απόλυτα σίγουρος αν η εκκλησία θυμάται πάντοτε την αντιεξουσιαστική φύση της!». Τί εννοείτε;

ΣΕΒ. κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Θα σας απαντήσω με τα όσα είπα στην βιβλιοπαρουσίαση. Σχολιάζοντας τις θέσεις του Σταμούλη Για την εκκλησία στο δημόσιο χώρο ,θυμάμαι είχα πει: «Για τον συγγραφέα η παρουσία της εκκλησίας στο δημόσιο χώρο δεν είναι απροϋπόθετη. Πολύ σωστά αποκρούει το σφιχταγκάλιασμα εκκλησίας και κράτους, αυτό που αποκαλεί εξουσιαστικό λαϊκισμό, αποκαλεί προδοσία ταυτότητας την ταύτιση με την πολιτική και την εξουσία, επιμένοντας  σωστά, ότι ο λόγος της εκκλησίας είναι και πρέπει να παραμείνει πολιτικός και συνάμα αντιεξουσιαστικός με ότι αυτό καί αν συνεπάγεται ...

Τώρα βέβαια δεν είμαι απόλυτα σίγουρος αν η εκκλησία θυμάται πάντοτε την αντιεξουσιαστική φύση της! Δυστυχώς πολύ συχνά πέφτει (ή επιλέγει να αφεθεί) στον πειρασμό της εξουσίας. Εμφανίζεται έντονη (αν δεν κυριαρχεί) η διάθεση ελέγχου, εξουσιασμού της λαϊκής συνείδησης, της όλης ύπαρξης του άλλου, της ψυχής του, της σκέψης του, του κορμιού του. Όπως στην πολιτική, έτσι και στην εκκλησία, δεν είναι λίγοι εκείνοι που απεργάζονται με μαεστρία μια άλλη μεταμόρφωση. Αυτή του ανθρώπου σε ανθρωποειδές. Παρόλα αυτά εμείς πρέπει, έχουμε χρέος, να συνεχίσουμε να παλεύουμε, πληρώνοντας κάποτε ακριβά το κόστος της επιλογής μας, Για να παραμείνουμε άνθρωποι ελεύθεροι, σκεπτόμενοι, ευαίσθητοι, δημιουργικοί, με λόγο προφητικό, ελπιδοφόρο, αναστάσιμο Για πληρότητα ζωής Για όλους τους ανθρώπους».

Η.Φ.: Αλήθεια, ποια θεωρείτε ως τη μεγαλύτερη πρόκληση της ορθοδοξίας στον 21^ο αιώνα;

ΣΕΒ. κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Ειπώθηκε από πολλούς εγκρατείς θεολόγους ότι ο 21^ος αιώνας είναι ο αιώνας της χριστιανικής ανθρωπολογίας. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε η μεγάλη πρόκληση ίσως να είναι ο διάλογος ανθρωπολογίας και εκκλησιολογίας. Το πως κατανοείται ο άνθρωπος βιολογικά, οντολογικά και πνευματικά. Το πως απαντά η Εκκλησία σε θέματα συμπερίληψης και κοινωνίας. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με προκλήσεις, ερωτήματα περί ανθρώπου που μέχρι σήμερα τα θεωρούσαμε εξωτερικά ή αντίθετα με τη διδασκαλία μας και που τώρα αναδύονται στην επιφάνεια και από φωνές «εντός των τειχών», όπως θέματα οικογένειας, φύλου, σεξουαλικότητας, βιοηθικής κα. Δεν έχουμε πια την πολυτέλεια να τα κρύβουμε κάτω από το χαλί. Όλα αυτά τα καινοφανή μήπως κάνουν επιτακτική την ανάγκη Για επικαιροποίηση του εκκλησιαστικού-θεολογικού λόγου, Για αξιοποίηση της περί προσώπου θεολογίας μας, Για γόνιμο διάλογο με τις επιστήμες και δη την ιατρική και τη βιολογία; Είναι όντως μια έμπονη προσπάθεια αλλά βαθιά αναγκαία. Είναι ένα κάλεσμα Για να κοινωνήσει η Εκκλησία στον κόσμο, τον πυρήνα της διδασκαλίας της και σύνολης της ζωής της. Τη νίκη δηλαδή πάνω στο θάνατο, κάθε μορφής θάνατο, ως εμπειρική πρόγευση της Βασιλείας. Ξεπερνώντας αγκυλώσεις και φοβίες, θα προχωρήσει η Εκκλησία μας σε αυτό το διάλογο; Οψόμεθα.

Η.Φ.: Αγία και Μεγάλη Σύνοδος. Μπορείτε να μας πείτε, τι κερδήθηκε με αυτή τη Σύνοδο από τον ορθόδοξο κόσμο; Δηλαδή, σε ποια σημεία φαίνεται ότι πραγματικά επήλθε κάποιο όφελος;

ΣΕΒ. κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Κρήτης αποτελεί τον σημαντικότερο σταθμό των τελευταίων αιώνων στην ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Θεωρώ τη συμμετοχή σου σαν μια αληθινή ευλογία Θεού. Εμπειρία ανεπανάληπτη.  Το μεγαλύτερο όφελος αποτελεί το γεγονός ότι μαρτυρήθηκε η ενότητα της Εκκλησίας μας. Η απουσία τεσσάρων εκκλησιών, Για τους λόγους που προφασίστηκαν, δεν διέρρηξε αυτή την ενότητα ούτε έκαμε τη Σύνοδο κάτι λιγότερο από «Αγία και Μεγάλη». Η Σύνοδος έδωσε μια πολύτιμη ευκαιρία σε όλες τις τοπικές εκκλησίες να αναθερμάνουν την εκκλησιολογική τους αυτοσυνειδησία που έμοιαζε να χάνεται.

 Η εν Συνόδω επικύρωση της εκκλησιαστικής οικονομίας πρέπει να θεωρηθεί σαν μια μεγάλη κατάκτηση Για τις τοπικές Εκκλησίες, τόσο αυτές του αναπτυσσόμενου κόσμου, όσο και της λεγομένης διασποράς. Εκκλησίες που αντιμετωπίζουν ποιμαντικές προκλήσεις διαφορετικές από τις αντίστοιχες των εκκλησιών των λεγομένων ορθοδόξων χωρών. Το κείμενο Για την Αποστολή του Κόσμου, αν και κάπως συνοπτικό κατ’ εμέ, είναι ένα πολύ δυνατό κείμενο το οποίο οι Εκκλησίες πρέπει να αξιοποιήσουμε Για να εκφέρουμε λόγο προφητικό εν τω μέσω τόσων προκλήσεων. Το πολυσυζητημένο και παρεξηγημένο κείμενο Για τις σχέσεις μας με τον υπόλοιπο Χριστιανικό κόσμο,  μας δίνει το κουράγιο να συνεχίσουμε τον διάλογο με τους αδελφούς των άλλων Εκκλησιών, εν αγάπη, αληθεία και εν Πνεύματι Αγίω.

Προσωπικά θεωρώ ότι τα κείμενα είναι κάπως άτολμα. ‘Όμως έγινε η αρχή. Ας αξιοποιήσουμε αυτή τη μεγάλη δωρεά του Θεού και ας αφήσουμε το δημιουργικό Πνεύμα Του να μας πάει πάρα πέρα. Και θα πάμε. Αλλά η επόμενη Σύνοδος πρέπει να είναι πιο περιεκτική, πρέπει να έχει πρεσβυτέρους, διακόνους, λαϊκούς εγκρατείς θεολόγους άνδρες και γυναίκες και μεγαλύτερη διάρκεια. Τέλος, ο τρόπος με τον οποίον ο Παναγιώτατος Πρόεδρος διαχειρίστηκε τόσο τη Σύνοδο, όσο και τις προσυνοδικές διασκέψεις των Προκαθημένων, καταδεικνύει το πόσο χαρισματικός εκκλησιαστικός  άνδρας είναι.

Η.Φ.: Είστε αισιόδοξος για την ένωση των Εκκλησιών ή μήπως γνωρίζετε κατά βάθος, άρα και στην πραγματικότητα, ότι κάτι τέτοιο αποτελεί ένα όνειρο;

ΣΕΒ. κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Δεν ξέρω αν αποτελεί όνειρο ή εφικτή πραγματικότητα. Γνωρίζω όμως ότι «η των πάντων ενότης» αποτελεί καθημερινό αίτημα της Εκκλησίας μας και πρώτιστα επιθυμία και απαίτηση του Κυρίου. Ταυτόχρονα αποτελεί αίτημα των καιρών και των ανθρώπων. Όταν οι πάντες επιδιώκουν την καταλλαγή, τη συμφιλίωση μέσα από τον διάλογο δεν μπορεί κάποιοι και μάλιστα εντός της Εκκλησίας να τον αρνούνται πεισματικά. Να απορρίπτουν τον απέναντι ευρισκόμενο, ούτε να επιμένουν να πετροβολούν όλους εκείνους που τάχθηκαν από τις Εκκλησίες τους να σηκώσουν αυτόν τον σταυρό. Την προσευχητική συμπαράσταση μας έχουν ανάγκη και όχι πετροβόλημα.

Τα πολλά προβλήματα που αναφύονται στην πορεία των διαλόγων νομίζω δεν θα πρέπει να μας αποθαρρύνουν. Είναι μια ευκαιρία Για πιο θερμή προσευχή και επιμονή Για συνέχεια. Για να γίνει το θέλημα Του. Και ένα τελευταίο σχόλιο αναφορικά με εκείνους οι οποίοι μονοπωλούν την ορθή πίστη και ειδικεύονται στο μπούλινγκ. Τι άραγε να εννοούσε ο ιερός Χρυσόστομος όταν έλεγε «κάλλιον πλανάσθαι μετά  της Εκκλησίας ή ορθοτομείν μακράν αυτής»;. 

Η.Φ.: Σεβασμιώτατε, γιατί το διαφορετικό τρομάζει την Εκκλησία, σε σημείο που ορισμένες θεολογικές φωνές να το εξορκίζουν; Ας πάρουμε για παράδειγμα το τρίτο φύλο, τους ομοφυλόφιλους κ.ο.κ.

ΣΕΒ. κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Είναι αλήθεια ότι το διαφορετικό, το ξένο, το ανοίκειο τρομάζει τον μεταπτωτικό άνθρωπο. Ο φόβος απέναντι στον άλλο, Θεό και συνάνθρωπο, είναι συνέπεια της πτώσης. Αν επιθυμούμε να τον θεραπεύσουμε εν Χριστώ, τότε μπορούμε και πρέπει να τον κατανοήσουμε. Προσέξτε όμως. Δεν μπορούμε να τον αποδεχθούμε εσχατολογικά. Στην Βασιλεία του Θεού δεν υπάρχει φόβος, υπάρχει μόνο Αγάπη που «έξω βάλλει τον φόβον». Η πνευματική διαδικασία υπέρβασης του φόβου ή απόρριψης του είναι επώδυνη και έχει σαν κέντρο την μετάνοια και πρώτιστα την πίστη.

Ο Χριστός με τη διδασκαλία, τη ζωή και τό έργο Του, δηλαδή μέσα από τις παραβολές Του (καλός σαμαρείτης, καλός ποιμένας κα), τα θαύματα Του(αιμορρούσα, λεπροί κα) και τις πράξεις Του(διάλογο με σαμαρείτιδα) μας δηλώνει ότι το διαφορετικό, το περιθωριακό, το αποξενωμένο καλείται να ενσωματωθεί στην Εκκλησία, την κοινότητα, με τα κριτήρια που προανέφερα δηλαδή την μετάνοια και την πίστη. Επομένως την Εκκλησία, τον Χριστό παρατεινόμενο στους αιώνες, το διαφορετικό δεν την τρομάζει, δεν θα πρέπει να την τρομάζει. Στην προσπάθεια ορισμού της ταυτότητας της η Εκκλησία ερμήνευσε την πιο πάνω διδασκαλία και απαίτηση του Χριστού Για ενσωμάτωση του διαφορετικού, επηρεασμένη από το ιστορικό πλαίσιο και τις κοινωνικές συνθήκες αναφοράς της. Σήμερα πολλά από τα ερωτήματα που τίθενται είναι καινοφανή. Γι’ αυτό όπως σε άλλο σημείο της συνομιλίας μας ανέφερα, χρειάζεται ένας γόνιμος διάλογος ανθρωπολογίας και εκκλησιολογίας, όπως και διάλογος εκκλησίας και επιστήμης και δη ιατρικής, γενετικής, βιολογίας. Και όταν ακόμα σε επίπεδο ανθρωπολογίας δεν συμφωνούμε με κάποια πράγματα, πρέπει να το κάνουμε με σεβασμό στην ελευθερία του προσώπου, με αγάπη και αξιοπρέπεια και σίγουρα όχι με ύβρεις, προπηλακισμούς και κηρύγματα μίσους.

Η.Φ.: Αν ο Χριστός ερχόταν σήμερα, θα Τον ακολουθούσε ο κόσμος ή θα Τον σταύρωναν ακόμη περισσότεροι;

ΣΕΒ. κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Ο Χριστός αγαπητέ κ. Φίλιο όπως γνωρίζετε είναι διαρκώς παρών στην ιστορία, Η σάρκωση, η σταύρωση, η ανάσταση, η πεντηκοστή συμβαίνουν κάθε λεπτό μέσα μας και γύρω μας. Η ελευθερία που μας έχει δοθεί, «όστις θέλει», είναι αυτή που ανάλογα με τον τρόπο που την διαχειριζόμαστε ή τον σταυρώνει ή αναγγέλλει το «ουκ έστιν ώδε». Οι άνθρωποι πάντα θα παλεύουμε ανάμεσα στο ωσαννά και το σταύρωσον. Και η αρένα αυτής της πάλης νομίζω ότι πάντα θα είναι «οι αδελφοί οι ελάχιστοι», αυτός ο επώδυνος δρόμος και τρόπος του Χριστού. Μια ειλικρινής ματιά στον κόσμο που ζούμε, στον τρόπο που ζούμε, στο ήθος μας, τον πολιτισμό που παράγουμε, δυστυχώς δείχνει ότι η σταύρωση καλά κρατεί!

Η.Φ.: Σεβασμιώτατε, ομολογώ πως απόλαυσα τη συνάντηση μας αυτή. Χάρηκα το λόγο σας, λόγο διεισδυτικό και στοχευμένο. Σας ευχαριστώ πολύ για την καλοσύνη και την προθυμία σας, να σας φιλοξενήσουμε για άλλη μία φορά στο ΦΩΣ ΦΑΝΑΡΙΟΥ. Εύχομαι ο Θεός να χαριτώνει το έργο σας και να σας δίνει υγεία και δύναμη.

ΣΕΒ. κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Εγώ ευχαριστώ αγαπητέ κ. Φίλιο Για την ευκαιρία αυτής μας της συνομιλίας και από καρδιάς εύχομαι η ζωή όλων μας να γίνει μια διαρκής μετοχή στο Σταυρό και στην Ανάσταση του Χριστού.